کلیت باغ و رمز "همیشه سرسبزی"

تعلق خاطر انسان به طبیعت، اگرچه در بعضی شرایط، متغیر و گاه کم‌رنگ می‌شود، اما همواره توأم با معنویت، و جلوه‌های بیان آن نیز پر رمز و راز است. در بسیاری از فرهنگ‌ها، انسان و طبیعت به مثابه یک کلیت‌اند و شناخت نحوه تعامل انسان با محیط طبیعی نیز بر همین اساس است. نتیجه این نوع ارتباط، همواره زمینه‌ساز صناعت‌ و خلق بسیاری از هنرها و نیز موجب شکل‌گیری الگوی باغ ایرانی (پردیس)، به‌ویژه باغ‌های متأثر از ارزش‌های اسلامی در منظر فرهنگی ایران شده‌است. این مقاله بر آن است که به بررسی جلوه‌های هم‌افزایی عناصر باغ و بازشناسی برخی رموز پوشیده در «کلیت باغ ایرانی» بپردازد. باغ ایرانی جوشیده از ارزش‌های فرهنگیـ محیطی است تا در محیط‌های مختلف، مقیاس‌ها و اشکال گوناگون، پاسخگوی نیازهای مادی و معنوی انسانی در برقراری ارتباط با طبیعت باشد. حال مسئله اینست که رمز و راز ماندگاری الگوی باغ‌سازی ایرانی چیست و چگونه توانسته‌ است در اقلیم‌ها و محیط‌های متنوع، سازگار و کاربردی شود؟ مطالعات موجود نشان می‌دهد که صناعت‌گران و سازندگان باغ‌های ایرانی، به باورها و اعتقادات دینی، زبان اشاره و رمز، به ویژه دانش ضمنی محیطی موجود تکیه کرده و عناصر طبیعی مورد نیاز را با درنظر داشتن ویژگی‌های مشترک آنها به طور هماهنگ به کار بسته‌اند. نتیجه نهایی این همگرایی، کلیت پر راز و رمزی است که ضمن لحاظ بسیاری از واقعیت‌های زندگی و معیشت، به زیبایی موجب تجلی لایه‌های عمیق طبیعت‌گرایی در ایران و بسیاری از مناطق جهان است. یکی از آموزه‌های مهم، نقش درختان همیشه سبز و رمز «همیشه سرسبزی» در باورهای مردم و «کلیت باغ ایرانی» است. تجلی این کلیت، نوعی زبان رمزی برای بیان و توسعه الگویی طبیعت‌گرا در حوزة معماری منظر است.